از معایب IVF چه می دانید؟

زوج جوان رو به دوربین لبخند می­زنند و با یک بوسه، راهی خانه بخت می­شوند. همه چیز رمانتیک و رویایی است: ماه عسل، مهمانی­های پشت سر هم، سفر و تفریح و … اما این عروس و داماد خوشبخت، چیز بیشتر و مهم­تری از رابطه خود می­خواهند: یک بچه که رنگ و بوی دیگری به زندگی آنها بدهد. سرنوشت اما داستان دیگری برای آنها رقم زده است. زوج داستان ما پس از ماه­ها و سالها تلاش و انتظار، در نهایت، واقعیت را قبول می­کنند و به دنبال درمان پزشکی می­روند تا بتوانند نوزاد خود را در آغوش بگیرند.

لقاح خارج رحمی یا به اصطلاح IVF یکی از چندین روش پزشکی موجود برای کمک به درمان زوج­های نابارور و بچه­دار شدن آنهاست. این تکنیک از سال 1978 و پس از تولد نخستین نوزاد به این روش، محبوبیت پیدا کرد و روز به روز پیشرفته­تر شد. به گونه­ای که در حال حاضر، حدود 50 درصد موارد IVF منجر به زایمان ­می­شود (البته در صورتیکه سن مادر کمتر از 35 سال باشد). اما این روش، مانند هر درمان پزشکی دیگری، معایب مخصوص به خود را دارد.

اگر می­خواهید به کمک IVF بچه ­دار شوید، علاوه بر دانستن فواید آن، باید از نکات منفی این تکنیک نیز خبردار باشید. تا انتهای این مقاله با طب مد توریسم همراه باشید تا اطلاعات بیشتری درباره معایب و عوارض عمل IVF کسب کنید.

IVF چیست؟

در بارداری طبیعی، پروسه بارور کردن تخمک در داخل لوله فالوپ اتفاق می­افتد اما در تکنیک IVF، تخمک و اسپرم از والدین استخراج شده و در محیط آزمایشگاه بارور می­شوند. سپس، متخصص نازایی، جنین­ منتخب را به داخل رحم منتقل می­کند. بر اساس نیاز شما و صلاحدید پزشک، شما می­توانید از تخمک خودتان یا تخمک اهدایی دیگران استفاده کنید.

هرچند IVF نسبت به IUI و سایر روشهای کمک باروری، شانس موفقیت بیشتری دارد اما زوج­های نابارور باید بدانند که این روش، معجزه نمی­کند و برای هر کسی هم مناسب نیست.

اگر می­خواهید درباره میزان موفقیت IUI بیشتر بدانید، خواندن این مقاله را از دست ندهید!

چه کسانی می­توانند کاندید استفاده از IVF باشند؟

IVF روشی پرهزینه و پیچیده­ای است، به همین دلیل، هر کسی که می­خواهد از این روش برای باردار شدن استفاده کند، باید قبلا روش­های ساده­تر و کم هزینه­تر را امتحان کرده باشد. علاوه بر این، کسانیکه مایل به انجام IVF هستند باید شانس قابل توجه و منطقی برای باردار شدن با این روش داشته باشند.

برای مثال، افزایش سن در خانم­ها، با کاهش شانس موفقیتIVF در باردار شدن همراه است و پزشک و متخصص ناباروری باید با زوج­ها درباره امکان موفقیت آنها صحبت کنند. در واقع، زنان 43 ساله، به ازای هر تخمک، تنها 4 درصد شانس باردار شدن با روش IVF را دارند. برای بالا بردن شانس بادار شدن از طریق IVF، متخصصین توصیه می­کنند تا افراد در طول دوران درمان، وزن خود را در محدوده سالم نگه دارند و از الکل و سیگار پرهیز کنند.

البته دلایل دیگری نیز برای انتخاب IVF به عنوان روش درمان ناباروری وجود دارد: مشکلات باروری در آقایان، ذخیره پایین تخمدان، بسته بودن لوله­های رحم، و مشکلات ژنتیکی ارثی. برای مثال، زوجی که از اختلال ژنتیکی خود آگاهی دارند می­توانند از IVF استفاده کنند تا مطمئن باشند که فرزندشان دچار این اختلال ژنتیکی نمی­شود.

البته که تمامی زوجهای نابارور، الزاما از بیماری یا مشکل ناباروری خاصی رنج نمی­برند. در واقع، برخی اوقات هیچ دلیل و توضیح خاصی برای ناباروری وجود ندارد. به عبارت دیگر، زوجها آزمایش­های مختلف را انجام می­دهند ولی هیچ مشکلی برای ناباروری آنها پیدا نمی­شود. افرادی که ناباروری بدون علت دارند نیز می­توانند از IVF برای درمان مشکل خود استفاده کنند.

IVF تکنیکی برای حفظ تخمک یا جنین برای آینده نیز به شمار می­رود. همانطور که می­دانید، شیمی درمانی یا پرتودرمانی ممکن است باعث مشکلات باروری شوند. کسانیکه درگیر بیماری سرطان هستند و قصد شیمی درمانی یا پرتودرمانی دارند، می­توانند از IVF استفاده کنند و تخمک­های خود را برای بارداری پس از درمان، فریز کنند. البته این روش تنها یکی از راه­حلهاست و باید با پزشک خود مشورت کنید.

اگر در مورد هزینه­ های IVF در ایران اطلاعی ندارید، این لیست را مطالعه کنید!

همانطور که پیشتر اشاره کردیم، IVF روشی پیچیده و زمانبر است و باید مرحله به مرحله اجرایی شود.

مراحل IVF

اگر زوج­های نابارور از مراحل و پیچیدگی­های IVF آگاهی داشته باشند، بهتر می­توانند خود را از لحاظ روحی و فیزیکی آماده سازند.

1. اولین مرحله IVF، مصرف داروهای هورمونی برای تحریک تخمدان­هاست. با مصرف این داروها، تخمدانها، بر خلاف دوره­های ماهیانه عادی که تنها یک تخمک رها می­کنند، تحریک شده و چندین تخمک رها می­کنند.
2. بعد از 8 تا 14 روز، نوبت به تزریق گنادوتروپین می­رسد. بعلاوه، باید مرتب تحت نظارت باشید تا سطح هورمون شما با آزمایش خون و وضعیت فولیکول­ها از طریق سونوگرافی بررسی شود.
3. 34 تا 36 ساعت پس از آخرین تزریق، تخمک کشی انجام می­شود. در حین انجام این عمل، تحت بیهوشی بسیار خفیف قرار میگیرید تا متخصص ناباروری بتواند یک سوزن را از طریق سونوگرافی واژن به داخل تخمدانها بفرستد و تخمک­ها را جمع­آوری کند. این تخمک­ها درون یک ظرف کشت مخصوص قرار داده می­شوند و درون انکیباتور گذاشته می­شوند.
4. مرحله بعدی، بارور کردن تخمک­های بالغ با اسپرم برای تولید جنین است. در ایران، اهدای اسپرم غیرقانونی است، بنابراین، خانم­ها فقط از اسپرم شوهر خود می­توانند استفاده کنند یا با استفاده از جنین اهدایی باردار شوند. نمونه مایع منی که اسپرم از آن جداسازی خواهد شد، باید صبح عمل تخمک­کشی حاضر باشد.

برای آگاهی از نحوه بارداری با جنین اهدایی در ایران، خواندن این مقاله را پیشنهاد می­کنیم!

5. بر اساس وضعیت سلامت اسپرم، دو راه برای بارور کردن تخمک بالغ وجود دارد: لقاح استاندارد که با قرار دادن اسپرم­ها در ظرف حاوی تخمک­ها رخ می­دهد. روش ICSI که در صورت آنرمال بون برخی از پارامترهای اسپرم از آن استفاده می­شود.
6. بعد از ارزیابی کیفیت جنین­ها و انتخاب یک یا چند جنین، مرحله انتقال جنین آغاز می­شود. انتقال جنین، پروسه ساده­ای است و نیاز به بیهوشی ندارد. پزشک با یک لوله بلند نازک و کمک از سونوگرافی واژینال، جنین­ها را داخل رحم قرار می­دهد.
7. 9 تا 10 روز بعد از انتقال، به توصیه پزشک، آزمایش hCG انجام خواهد شد تا بارداری تایید گردد.

درست است که IVF به زوج­های زیادی کمک کرده و نور شادی به خانه آنها آورده است اما این روش درمانی، نیمه تاریکی هم دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

ریسک­ها و مشکلات احتمالی IVF چیست؟

اگر مایل به استفاده از روش IVF برای باردار شدن هستید، باید از تمامی عوارض و مشکلات احتمالی مرتبط با آن باخبر باشید. هرچند، سالیان زیادی از ابداع این تکنیک می­گذرد و محققان و متخصصان،برای بهبود آن و کاهش عوارض جانبی­اش تلاش زیادی کرده­اند اما باز هم IVF روشی صد در صد امن نیست. این تکنیک درمانی نیز مانند سایر خدمات پزشکی دارای عوارض و مشکلاتی است.

برخی از عوارض IVF خفیف و زودگذر هستند: نفخ، حساسیت سینه­ها، گرفتگی عضلات، یبوست، سر درد، نوسانات خلقی، گرگرفتگی، و بیقراری.

البته موارد و مشکلات جدی­تری نیز وجود دارد. برای مثال، والدین باید خودشان را برای چندقلو زایی آماده کنند. از آنجا که در برخی موارد، بیش از یک جنین در رحم کاشته می­شود، امکان چندقلو زایی بیشتر می­شود.

هرچند چندقلو زایی به ظاهر چیز مهمی نیست اما در واقع، باعث افزایش ریسک ابتلا به عوارض بارداری خواهد شد. چنین عوارضی هم جان مادر را تهدید می­کند و هم برای نوزاد خطرناک خواهد بود. از جمله عوارضی که با چندقلو زایی در ارتباط است، عبارتند از: پره کلامپسی و افزایش فشار خون حاملگی، دیابت حاملگی، خونریزی شدید و کم خونی، نیاز به عمل سزارین، و حتی سقط جنین.

یکی دیگر از عوارض IVF، بارداری خارج از رحم است. زمانیکه تخمک بارور به جای اینکه در رحم کاشته شود در لوله فالوپ رشد کند، شانسی برای زنده ماندن و رشد ندارد و در نتیجه، پزشک برای نجات جان مادر مجبور به ختم بارداری می­شود. این عارضه نیاز به درمان سریع و تحت نظر پزشک دارد ( چه عمل جراحی و چه درمان دارویی).

مشکل دیگری که چندقلوزایی به وجود می­آورد، به سلامت نوزادان مربوط است. نوزادان چند قلو بیشتر در معرض زایمان پیش از موعد و کمبود وزن حین تولد هستند. نوزادان نارس بیشتر دچار مشکلاتی نظیر سندروم زجر تنفسی نوزادان (NRDS) و یا ناتوانی­هایی نظیر فلج مغزی می­شوند.

در زمان تخمک کشی، پزشک از طریق واژن به تخمدان­ها میرسد و با یک سوزن باریک و دراز، تخمک­ها را جمع­آوری کرده و خارج می­سازد. این مرحله از IVF نیز ممکن است با خطرات و عوارضی همراه باشد:

1. این سوزن بلند ممکن است به اعضای نزدیک به تخمدانها، مانند مثانه، روده، یا رگهای خونی، آسیب وارد کند.
2. هرچند این روزها، در مرحله تخمک کشی به افراد آنتی بیوتیک می­دهند و امکان عفونت لگن بسیار پایین است اما صفر نیست. در صورت عفونت شدید لگن، نیاز فوری به مراقبتها و درمان بیمارستانی وجود خواهد داشت.

علاوه بر این، در تحقیقی که اخیرا منتشر شده است، مشخص شده که کودکانی که از طریق عمل IVF به دنیا می­آیند، ریسک بالاتری برای ابتلا به فشار خون در بزرگسالی دارند. اما چنین چیزی نباید باعث ترسیدن والدین و استفاده نکردن از IVF باشد، بلکه پدر و مادران این کودکان باید مراقب سبک زندگی آنها باشد. چنین کودکانی نباید سبک زندگی بی­تحرک و وزن بالایی داشته باشند تا بتوانند از ابتلا به فشار خون بالا در بزرگسالی پیشگیری کنند.

بحث­هایی نیز وجود دارد که کودکان متولد شده از طریق IVF، کمی بیشتر از سایرین ممکن است به سندرم ژنتیکی نادری به نام اختلالات نشانه­گذاری ژنومی دچار شوند. اگر مادر علاوه بر IVF از ICSI نیز استفاده کرده باشد، ریسک ابتلا به ناهنجاری­های مادرزادی بیشتر خواهد شد.

متاسفانه، هیچ پزشک و کلینیک ناباروری نمی­تواند موفقیت IVF را تضمین کند و اکثر زوج­ها نیاز دارند تا چندین بار تحت درمان IVF قرار گیرند تا بارداری موفق داشته باشند.

تعیین جنسیت از طریق عمل IVF چگونه است؟ این مقاله را در طب مد بخوانید!

سخن پایانی

IVF از محبوب­ترین روشهای درمان ناباروری و یکی از تکنیک­های فناوری کمک باروری است. این روش نسبت به IUI و سایر روش­های کمک باروری، نرخ موفقیت بالاتری دارد. اما باید در نظر داشت که این تکنیک، هزینه بر و پیچیده است و به همین دلیل، افراد باید قبل از شروع درمان با IVF، سایر روش­های ارزانتر و ساده­تر را امتحان کرده باشند.

با وجود منافع مشخص و مهم IVF، نمی­توان از معایب و عوارض جانبی آن به راحتی چشم پوشی کرد. برای مثال، هرچند محدودیت سنی خاصی برای این روش ذکر نشده است اما با افزایش سن خانم­ها، شانس باردار شدن کاهش و امکان ابتلا به عوارض بارداری افزایش پیدا می­کند.

بعلاوه، احتمال چندقلوزایی در این روش کمک باروری بیشتر است و همین موضوع، باعث به خطر افتادن جان مادر و نوزاد خواهد شد. از دیگر خطرات مرتبط با IVF می­توان به بارداری خارج از رحمی، عفونت لگنی و ناهنجاری­های مادرزادی اشاره کرد. بعلاوه، کودکان متولد شده از طریق IVF، شانس بیشتری برای ابتلا به پرفشاری خون در بزرگسالی خواهند داشت.

با وجود تمامی خطرات و عوارض مرتبط با IVF، نمی­توان استفاده از آن را برای زوج­های نابارور متوقف کرد و امید آنها برای بچه­دار شدن را ناامید کرد. آگاهی داشتن و کمک گرفتن از متخصصین زبده، تنها چاره برای کاهش نگرانی­ها و مخاطرات پیش روی زوج­های نابارور در مسیر درمان با IVF است.