مراحل گام به گام انجام عمل پیوند کلیه در ایران

مراحل گام به گام انجام عمل پیوند کلیه در ایران

عمل پیوند کلیه، یکی از روش های درمان نارسایی کلیه است که در آن یک کلیه ی سالم از فردی اهداکننده دریافت می شود و در بدن بیمار کلیوی قرار خواهد گرفت. این عمل، مزایا و معایبی را ممکن است به همراه داشته باشد که در مقاله ی "مزایا و معایب عمل پیوند کلیه چیست؟" کامل به آن پرداخته شده است. از سوی دیگر، جراحی پیوند کلیه مراحلی را دارد که بایستی قبل، حین و بعد از عمل توسط بیمار و تیم پزشکی او طی شود تا میزان موفقیت پیوند کلیه و سلامت بیمار به بالاترین حد ممکن برسد. در این مقاله قصد داریم این مراحل را از نزدیک تر بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید.

الف) مراحل قبل از عمل

1. مشورت با پزشک

هر عملی ممکن است برای هر بیماری مناسب نباشد. بنابراین در قدم اول بهتر است که بیمار کلیوی با یک فوق تخصص نفرولوژی مشورت نماید تا اطمینان یابد عمل پیوند کلیه راه حل درمانی مناسبی برای او خواهد بود یا خیر. برای مثال، برخی شرایط زمینه ای در بیمار مانند چاقی بیش از حد ممکن است بر میزان موفقیت عمل پیوند کلیه تاثیر بگذارد که در مقاله ی " آیا چاقی بر میزان موفقیت عمل پیوند کلیه تاثیر میگذارد؟" می توانید بیشتر درباره ی آن مطالعه نمایید. بنابراین لازم است در ابتدا فوق تخصص نفرولوژی شرایط پزشکی و فردی بیمار را بررسی نماید و در صورتی که آن را برای عمل مناسب ارزیابی کرد، بیمار را به مرکز پیوند کلیه ارجاع دهد.

2. ارزیابی ها و آزمایشات پیش از عمل

در قدم بعد، در مرکز پیوند کلیه، بیمار بایستی ارزیابی های لازم قبل از عمل پیوند کلیه را از سر بگذارند. در این مرحله، او با تیم پیوند کلیه رو به رو خواهد شد. این ارزیابی ها ممکن چند هفته تا چند ماه زمان لازم باشد و در این مدت، از بیمار آزمایش خون و سایر آزمایش ها به منظور بررسی عملکرد بهینه ی قلب، کبد، دستگاه گوارش، دندان ها و سایر اعضای بدن او گرفته خواهد شد. یک ارزیابی مهم دیگر، از منظر روحی و روانی است. تیم پزشکی باید این اطمینان را به دست آورد که بیمار شرایط و آمادگی لازم برای مراقبت های پس از عمل پیوند کلیه را دارد یا خیر. اگر کلیه قرار باشد از یکی از اعضای خانواده به بیمار اهدا شود، آن شخص نیز بایستی ارزیابی های مربوطه را انجام دهد تا از سلامت او نیز اطمینان حاصل شود.  

3. لیست انتظار

اگر پس از مرحله ی ارزیابی، مشخص شود که بیمار شرایط مناسب برای انجام عمل پیوند کلیه را دارد، نام بیمار در لیست ملی انتظار برای پیوند کلیه قرار خواهد گرفت و به محض اینکه یک کلیه ی اهدایی مناسب از فردی زنده و یا متوفی پیدا شود، با بیمار تماس خواهد گرفته شد. البته، در این مرحله اولویت بندی هایی هم وجود دارد که در ارتباط با شرایط بیمار است و می تواند زمان انتظار را تحت تاثیر دهد. نکته ی لازم به ذکر این است که این لیست انتظار در کشور ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر، به خصوص برخی از کشورهای غربی، به نسبت کوتاه تر خواهد بود. دلیل آن نیز وجود "مدل ایرانی" پیوند کلیه است که اجازه می دهد کلیه ای سالم از یک فرد زنده به بیمار کلیوی اهدا شود. در مقاله ی "چرا ایران بهترین مقصد برای انجام عمل پیوند کلیه است؟" می توانید بیشتر درباره ی این موضوع مطالعه نمایید. در مدت زمانی که بیمار در لیست انتظار قرار دارد، هر ماه یکبار یک نمونه ی خون از او گرفته می شود تا مرکز پیوند کلیه در جریان آخرین تغییرات در وضعیت سلامت بیمار باشد و بتواند جدیدترین نمونه را با کلیه های قابل اهدا بررسی نماید. سه عامل کلی وجود دارد که می تواند در مطابقت کلیه اهدایی با بیمار کلیوی و میزان موفقیت عمل پیوند کلیه تاثیر بگذارد و در بررسی های مراکز پیوند کلیه مورد توجه قرار می گیرد:

• گروه خونی: این عامل، مهم ترین عامل در میزان انطباق شخص گیرنده و اهدا کننده ی کلیه است.
• آنتی ژن لکوسیت انسانی: که در واقع نوعی از پروتئین های موجود در بدن انسان هستند که به سیستم ایمنی در تشخیص بافت های بدن و عوامل خارجی کمک می کند.
• آنتی ژن های کراس مچ: آزمایش کراس مچ یا سازگاری خون، یکی از آخرین آزمایشات قبل از تایید عمل پیوند است. در این آزمایش، مقدار کمی از خون بیمار کلیوی با خون اهدا کننده مخلوط خواهد شد تا اگر واکنشی رخ نداد و جواب آزمایش منفی بود، امکان انجام عمل پیوند کلیه تایید شود.

در صورتیکه کلیه ی اهدایی مناسبی در دسترس قرار بگیرد، با بیمار مربوطه که در لیست انتظار قرار داشته است تماس حاصل می شود. بعد از آن، بیمار به بیمارستان مراجعه می کند.

ب)  در حین عمل

زمانیکه بیمار به مرکز پیوند کلیه برسد، برخی از ارزیابی ها و آزمایش های قبلی به سرعت بر روی او تکرار خواهد شد تا پزشک معالج اطمینان حاصل کند هیچ شرایط پزشکی جدیدی به وجود نیامده است. در صورتیکه تطابق کلیه ی اهدایی و دریافت کننده تایید شود، بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار خواهد گرفت و به اتاق عمل انتقال می یابد. معمولا عمل جراحی به صورت همزمان بر روی فرد دریافت کننده و اهدا کننده ی کلیه انجام خواهد شد. یکی از جراحان عمل "نفرکتومی" یا برداشتن کلیه را انجام می دهد و جراحی دیگر بیمار را برای دریافت کلیه ی اهدایی آماده می کند. گاهی نیز هر دوی این عمل ها را یک جراح انجام می دهد. معمولا جراحی پیوند کلیه در اتاق عمل چند مرحله ی کلی دارد:

• در ابتدا، یک برش یا شکاف در قسمت تحتانی شکم بیمار ایجاد می شود و از طریق آن کلیه ی اهدا شده در بدن قرار خواهد گرفت (پایین کلیه های قبلی). کلیه های قبلی بیمار در همان جای سابق خود باقی خواهند ماند مگر اینکه مشکلاتی مانند درد، فشار خون، عفونت و یا بافت سرطانی برای بیمار ایجاد کرده باشند.
• در مرحله ی دوم، سرخرگ ها و شاهرگ های بدن بیمار به رگ های خونی کلیه ی اهدایی متصل می شوند. این کار برای این است که خون مورد نیاز کلیه ها جهت عملکرد مناسب تامین شود.
• در مرحله ی آخر، حالب (یا لوله ای که ادرار را از کلیه به مثانه می رساند) بین کلیه ی اهدایی و مثانه ی بیمار متصل می شود (. یورترونئوسیستوستومی).
• ممکن است یک لوله پلاستیکی کوچک به نام استنت (stent) در داخل حالب قرار بگیرد تا در مراحل ابتدایی به جریان یافتن ادرار کمک کند. این لوله معمولاً حدود 6 تا 12 هفته بعد از عمل، طی یک عمل جزیی به نام سیستوسکوپی (cystoscopy) برداشته می شود.
• زمانیکه کلیه ی اهدایی در جای مناسب خود قرار گرفت، شکاف در شکم بیمار با بخیه و یا چسب جراحی بسته خواهد شد.

اگرچه مراحل این عمل ممکن است ساده به نظر بیایند، پیوند کلیه یک جراحی به مراتب پیچیده خواهد بود که در حدود 3 الی 4 ساعت طول خواهد کشید.

ج) پس از عمل

1. بستری در بیمارستان

به طور معمول، دریافت کنندگان کلیه می توانند بعد از یک هفته بیمارستان را ترک کنند. در بیشتر موارد، بعد از گذشت سه تا هشت هفته، این افراد می توانند به سرکار باز گردند و زندگی معمول و سابق خود را از سر بگیرند. با این حال، تا زمانی که زخم کامل التیام یابد (که معمولا شش هفته بعد از عمل جراحی زمان می برد)، برداشتن اشیاء سنگین‌تر از 4.5 کیلوگرم و هر ورزشی به جز پیاده‌روی ممنوع است.

2. مصرف داروهای خاص

زمانیکه بیمار به هوش می آید، ممکن است در مواردی درد را در قسمت زخم شکمی تجربه کند که در این صورت برای او مسکن تجویز خواهد شد. همچنین، پس از عمل، بیمار به سرعت تحت درمان توسط داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی قرار خواهد گرفت. این داروها کمک خواهد کرد تا سیستم ایمنی بدن عضو اهدایی جدید را به عنوان یک عامل خارجی شناسایی نکند و آن را پس نزند. البته این داروها عوارضی از جمله برخی عفونت ها را ممکن است به همراه داشته باشد که در مقاله ی " علل و روش های پیشگیری از عفونت پس از انجام عمل پیوند کلیه" به آن بیشتر پرداخته شده است. با این حال، مصرف آنها الزامی خواهد بود.

3. احتمال انجام دیالیز

به طور معمول، کلیه ی اهدایی به سرعت عملکرد بهینه ی خود را باز می یابد، به خصوص اگر اهداکننده شخص زنده ای بوده باشد. اما در بعضی موارد، ممکن است چند روز تا چند هفته زمان ببرد تا کلیه به درستی کار کند. در این حالت ممکن است بیمار مجبور شود مدت کوتاهی تحت درمان دیالیز قرار بگیرد.

4. چک آپ های منظم

اگرچه زمان مورد نظر برای بستری شدن در بیمارستان پس از عمل پیوند کلیه معمولا مدت زمان زیادی نخواهد بود، لازم است دریافت کنندگان کلیه بعد از ترخیص نیز چندین مرتبه برای معاینه به بیمارستان رجوع کنند. در طول ماه اول پس از جراحی، ممکن است لازم باشد بیمار هفته ای 2 تا 3 ویزیت با پزشک معالج خود داشته باشد. بیماران چند بار در هفته آزمایش خون انجام می دهند و پزشک معالج نیز دستور مصرف دارو را در صورت لزوم در هفته‌های بعد از عمل تغییر می‌دهد. با این حال، با گذشت زمان، تعداد این ویزیت ها کاهش خواهد یافت و بعد از یک سال، به شرطی که بیمار مشکلی جدی نداشته باشد، فقط باید هر 3 تا 6 ماه یک بار در مرکز درمانی حضور پیدا کند.

با مروری بر مطالب گفته شده، مشخص است که جراحی پیوند کلیه ، عملی حساس است که نیازمند یک تیم پزشکی مجرب و حرفه ای می باشد. اگر تصمیم دارید این عمل را انجام دهید و همچنان نگرانی هایی برای شما باقی ست، از مشورت با یک پزشک متخصص غافل نشوید. در قدم اول لازم است مشخص شود شما به عنوان یک بیمار کلیوی از شرایط عمومی لازم برای انجام عمل پیوند کلیه برخوردار هستید یا خیر.  پزشکان مشاور شرکت طب مد توریسم (TebMedTourism Co) آماده پاسخگویی به سوالات شما، بصورت رایگان و در هر ساعت از شبانه روز هستند.