علت و درمان ناباروری مردان

ناباروری از مشکلات رایج زوج ‌ها است. از هر هفت زوج، یک زوج نمی‌توانند به طور طبیعی و بدون درمان بارور شوند. لفظ ناباروری زمانی اطلاق می‌شود که زوج حداقل یک سال در تلاش برای بارداری بوده باشند و بارداری صورت نپذیرد. ناباروری مردان می‌تواند به علت تولید کم اسپرم یا عملکرد غیرطبیعی اسپرم باشد. بیماری‌ها، آسیب‌های فیزیکی و مشکلات سلامتی، مسائل مربوط به سبک زندگی و فاکتورهای دیگر هم می‌توانند علت ناباروری مردان باشند. هرچند ناباروری می‌تواند اضطراب‌آور و ناراحت کننده باشد، راه‌های متعددی برای درمان آن وجود دارد.

علایم ناباروری در مردان

  علامت اصلی ناباروری مردان، ناتوانی در باروری و ایجاد جنین است. معمولا علامت دیگری به چشم نمی‌خورد اما در برخی موارد، اختلال‌های ژنتیکی، مشکلات هورمونی، یا وجود مشکلی که مسیر اسپرم را می‌بندد، علائمی به وجود می‌آورد. علائمی مثل:

• وجود مشکل در عملکرد جنسی. به عنوان مثال اختلال انزال یا کم بودن حجم مایع خارج شده یا کاهش میل جنسی
• درد یا تورم در بیضه‌ها
• کاهش بویایی
• بزرگ شدن غیر عادی سینه ها
• عفونت‌های مکرر تنفسی
• کم بودن میزان موی صورت یا بدن یا سایر علایم مشکلات کروموزومی یا هورمونی
• کاهش تعداد اسپرم (تعداد اسپرم کمتر از 15 میلیون در هر میلی متر یا تعداد کل اسپرم در هر انزال کمتر از 39 میلیون)

علل ناباروری مردان

مشکلات ناباروری مردان می‌تواند به خاطر وجود مشکل در سلامت کلی فرد یا برخی درمان‌های پزشکی قبلی اتفاق افتاده باشد. مواردی مثل:

• واریکوسل

واریکوسل رایج‌ترین علت قابل مشاهده ناباروری مردان است. اگرچه به طور دقیق مشخص نیست واریکوسل با چه ساز و کاری منجر به ناباروری مردان می‌شود، اما ممکن است مشکل مربوط به جریان خون باشد. واریکوسل تعداد و کیفیت اسپرم را پایین می‌آورد.

• آنتی بادی‌هایی که اسپرم را مورد حمله قرار می‌دهند.

 آنتی بادی های ضد اسپرم، از سلول‌های سیستم ایمنی تولید می شوند که به اشتباه اسپرم را به عنوان عامل خارجی در نظر گرفته و سعی می‌کنند اسپرم را حذف کنند.

• عفونت

برخی از عفونت‌ها می‌توانند در تولید اسپرم یا سلامت اسپرم اختلال ایجاد کنند یا باعث ایجاد زخم هایی شوند که مانع عبور اسپرم می شود.

این موارد شامل التهاب اپیدیدیم یا بیضه ها و برخی از عفونت هایی که از راه جنسی منتقل می‌شوند از جمله سوزاک یا اچ آی وی، است.

اگرچه برخی از عفونت ها می توانند منجر به آسیب دائمی بیضه شوند، اما اغلب اوقات قابل درمانند و می‌توان اسپرم را بازیابی کرد.

• مشکلات انزال

انزال رتروگراد یا عقب گرد زمانی اتفاق می افتد که اسپرم در طی ارگاسم به جای بیرون آمدن از آلت تناسلی وارد مثانه شود. شرایط مختلف می‌تواند باعث انزال رتروگراد شود. دیابت، آسیب‌های ستون فقرات، داروها و جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادرار از جمله این موارد هستند.

• تومورها

سرطان‌ها و تومورهای غیر بدخیم می‌توانند به طور مستقیم از طریق غدد آزاد کننده هورمون‌های مربوط به تولید مثل مانند غده هیپوفیز و یا به دلایل ناشناخته اندام های تولید مثل مردان را تحت تأثیر قرار دهند. در برخی موارد، جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها نیز می‌تواند بر قدرت باروری مردان تأثیر بگذارد.

• ناهماهنگی هورمونی

ناباروری می‌تواند نتیجه اختلالات بیضه یا ناهماهنگی‌های هورمونی ناشی از عملکرد ضعیف هیپوتالاموس، تیرویید یا غدد لنفاوی باشد. ترشح ناکافی تستوسترون از واضح‌ترین ناهماهنگی‌های هورمونی است که ممکن است به ناباروری بیانجامد.

• داروهای خاص

درمان جایگزینی تستوسترون، استفاده طولانی مدت از استروئیدهای آنابولیک، داروهای سرطانی (شیمی درمانی)، برخی داروهای بهبود دهنده، برخی داروهای آرتروز و برخی داروهای خاص دیگر می‌توانند تولید اسپرم را با اختلال مواجه کنند و قدرت باروری مردان را کاهش دهد.

• داشتن جراحی‌های قبلی

اگر در گذشته برخی جراحی‌ها روی شما انجام شده باشد، مکن است در کوتاه مدت یا دراز مدت از داشتن اسپرم در انزال جلوگیری کند. عمل‌هایی چون وازکتومی، جراحی بیضه، جراحی پروستات و جراحی‌های بزرگ شکم که برای سرطان های بیضه و مقعد انجام می شود ممکن است این تاثیر را داشته باشند.

• ضعف در لوله‌هایی که اسپرم را حمل می‌کنند.

لوله‌های مختلفی در بدن وظیفه حمل اسپرم را برعهده دارند. ممکن است آنها به دلایل مختلف مسدود شوند. از جمله این دلایل آسیب ناخواسته ناشی از جراحی، عفونت های قبلی، ضربه یا رشد غیرطبیعی مانند فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه را می‌توان نام برد.

• بیضه نزول نکرده یا کریپتورکیدیسم

طی رشد جنین در بعضی مردان یک یا هر دو بیضه از شکم به داخل کیسه‌ای که به طور معمول حاوی بیضه‌هاست، وارد نشده است. در مردانی که به این بیماری مبتلا هستند، کاهش قدرت باروری بیشتر است.

• آسیب‌های کروموزومی

اختلالات ارثی نظیر سندروم کلاین فلتر (Klinefelter's syndrome) که فرد به جای یک کروموزم X و یک کروموزم Y، با دو کروموزم X و یک کروموزم Y متولد شده، باعث وجود مشکلاتی در اندام تولید مثلی مردان می‌شود.

سایر مشکلات ژنتیکی مربوط به ناباروری مواردی چون کیستیک فیبروز یا سندرم کالمن هستند. سندرم کالمن باعث کاهش ترشح غدد جنسی می‌شود.

• بیماری سلیاک

سلیاک یک بیماری گوارشی و وراثتی است. در این بیماری فرد به پروتئینی به نام گلوتن حساسیت نشان می‌دهد. گلوتن در گندم، جو و چاودار وجود دارد.

این بیماری می‌تواند منجر به ناباروری مردان شود. با در پیش گرفتن رژیم غذایی خالی از گلوتن، مشکل ناباروری تا حدی حل می‌شود.

قرار گرفتن در معرض برخی عوامل محیطی مثل گرما، مواد سمی و مواد شیمیایی هم روی ناباروری تاثیر می‌گذارد. این عوامل می‌توانند تولید اسپرم را کاهش دهند یا کیفیتش را پایین بیاورند. دلایل عمده عبارت‌اند از:

• مواد شیمیایی صنعتی

اگر فرد به طور طولانی مدت در معرض برخی از مواد شیمیایی، سموم دفع آفات، علف کش‌ها، حلال‌های آلی و متریال مورد استفاده برای نقاشی قرار گیرد، این موارد ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرم شوند.

• تابش یا اشعه X-ray

قرار گرفتن در معرض اشعه می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد. البته معمولا این حالت موقتی است و پس از مدتی به حالت طبیعی بازمی‌گردد. اگر فردی در معرض دوز بالای اشعه قرار گیرد، تولید اسپرم می تواند برای همیشه کاهش یابد.

• قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین

قرار گرفتن در معرض سرب یا سایر فلزات سنگین ممکن است باعث ناباروری مردان شود.

• بیضه در معرض گرمای بیش از حد قرار گیرد

افزایش درجه حرارت ممکن است تولید و عملکرد اسپرم را مختل کند. اگرچه مطالعات در این زمینه محدود بوده‌اند و نمی‌توان به طور قطعی به آنها استناد کرد، اما استفاده مکرر از سونا یا وان آب گرم می‌تواند به طور موقت باعث کاهش تعداد اسپرم شود.نشستن به مدت طولانی، پوشیدن لباس تنگ یا کار طولانی مدت با کامپیوتر یا لپ تاپ ممکن است باعث افزایش درجه حرارت بیضه شود و تولید اسپرم را کمی کاهش دهد.

آیا ناباروری مردان قابل درمان است؟

اغلب تشخیص دلیل دقیق ناباروری کار مشکلی است. اما حتی اگر علت دقیق آن مشخص نباشد، پزشک می‌تواند روش‌های درمانی منجر به لقاح را در پیش گیرد. در موارد ناباروری، توصیه می‌شود همسر هم بررسی شود. ممکن است درمان‌های خاصی هم برای او در نظر گرفته شود تا شانس باروری بالا برود. به علاوه در پروسه درمانی که هر دو نفر مورد بررسی هستند، متوجه می‌شوید کدام روش درمانی مناسب شرایط شماست.

درمان قطعی ناباروری مردان

  درمان‌های قطعی ناباروری مردان از طریق جراحی و لقاح آزمایشگاهی ممکن است.

• عمل جراحی

واریکوسل را اغلب می‌توان با جراحی اصلاح کرد. وازکتومی‌های قبلی قابل برگشت هستند. در مواردی که انزال با هیچ اسپرمی همراه نیست، اغلب می توان اسپرم را به طور مستقیم از بیضه یا اپیدیدیم با استفاده از تکنیک‌های بازیابی اسپرم (TESE یا MESA) ، به دست آورد. عمل جراحی جزو درمان‌های قطعی ناباروری مردان است.

• تکنولوژی تولید مثل(ART)

تکنولوژی تولید مثل به معنای دریافت اسپرم به طور طبیعی یا آزمایشگاهی یا استفاده از اسپرم اهدایی است. این نوع درمان بنا به سوابق پزشکی شما و خواست خودتان صورت می‌گیرد. اسپرم‌ها پس از استخراج وارد دستگاه تناسلی زن می‌شوند یا برای انجام لقاح آزمایشگاهی یا تزریق داخل سیتوپلاسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• درمان‌های هورمونی و داروها

پزشک ممکن است در مواردی که ناباروری به دلیل مقادیر زیاد یا پایین برخی هورمون‌ها یا مشکلات استفاده از هورمون در بدن ایجاد می‌شود، جایگزینی هورمون یا داروها را توصیه کند. می‌توان از داروهای درمان ناباروری مردان استفاده کرد.  

• درمان عفونت‌ها

در مواردی که علت ناباروری عفونت است، درمان آنتی بیوتیکی ممکن است عفونت دستگاه تولید مثل را درمان کند. البته این روش جزو درمان‌های قطعی ناباروری مردان نیست و همیشه مشکل ناباروری را برطرف نمی‌کند. معمولا نیاز به درمان‌های بیشتری است.

• درمان مشکلات مقاربت جنسی

دارو یا مشاوره می‌تواند به بهبود باروری در شرایطی مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس کمک کند.