امروزه شاهد علاقه بیشتر زوجهای نابارور به انجام رحم اجاره ای برای فرزند دار شدن هستیم. اکثر آنها به دلایل مختلف سعی در انجام این فرایند در خارج از کشور به خصوص در کشورهای در حال توسعه دارند. سفر والدین به کشورهای دیگر برای انجام رحم اجاره ای با عنوان رحم اجاره ای بین المللی( international surrogacy arrangements ) شناخته می‌شود. اگر شما از آن دسته والدینی هستید که میخواهید رحم اجاره ای انجام دهید، مطمئن شوید که از قرارداد رحم جایگزین آگاهی دارید، چراکه نقش حیاتی در این فرایند دارد. ناگفته نماند که رحم اجاره ای موضوع سادهای نیست و نظرات زیادی در مورد آن وجود دارد و بحث‌برانگیزترین نوع درمان ناباروری در جهان است، به‌ویژه وقتی صحبت از نگرانی‌های اخلاقی و قوانین بین المللی باشد.
روش رحم جایگزین از طریق یک کلینیک باروری انجام می‌شود. با توجه به مسائل اخلاقی، این روش در بسیاری از کشورها به عنوان یک عمل غیرقانونی تلقی می‌شود یا تحت شرایط خاصی قانونی است. به عنوان مثال، فرانسه، آلمان، ایتالیا و سوئد همه انواع رحم جایگزین شامل تجاری و نوع دوستانه را ممنوع کرده‌اند. از سوی دیگر، در یونان و بریتانیا فقط رحم جایگزین نوع دوستانه مجاز است. برخی کشورها قوانین بسیار محدودی در این زمینه دارند.
قرارداد رحم اجاره ای
قرارداد رحم اجاره ای همه احتمالات و تصمیم های مهم از جمله قرارداد بارداری، قرارداد زایمان، قرارداد پس از زایمان، سقط جنین، سقط جنین خودخواسته و مشکلات پزشکی، غیبت والدین مورد نظر در هنگام تولد نوزاد، تولد، ارتباط پس از رحم جایگزین، اطلاعات، هزینه ها و پرداختها را شامل می‌شود. با توجه به این واقعیت که این فرآیندها بسیار پیچیده هستند و درک آنها دشوار است، اکیدا توصیه می‌شود در این مورد با متخصصان مشورت شود.
انواع قرارداد رحم اجاره ای
رحم اجاره‌ای فرایندی است که از طریق آن شخصی به نام مادر جایگزین جنین را برای والدین مورد نظر حمل میکند. بر اساس نوع پرداختها، دو نوع قرارداد رحم جایگزین وجود دارد.
قرارداد رحم اجاره ای تجاری
در رحم اجاره‌ای تجاری، مادر جایگزین برای حمل و به دنیا آوردن فرزند حقوق می‌گیرد. به بیان دیگر علاوه بر هزینه ها پزشکی و سایر هزینه ها موجود، والدین باید هزینهای نیز برای مادر جایگزین در نظر بگیرند.
قرارداد رحم اجاره ای نوع دوستانه
در این نوع رحم جایگزین، مادر جایگزین تنها به دلیل نوع دوستی این حرکت را انجام میدهد و هیچ هزینه ها دریافت نمیکند.
چرا قرارداد رحم اجاره ای در خارج از کشور؟
با توجه به غیرقانونی بودن پروسه رحم جایگزین در بسیاری از کشورها، افراد تمایل دارند برای انجام این عمل به کشورهای دیگر سفر کنند. علاوه بر این، در برخی کشورها، رحم اجاره‌ای به شدت تحت نظارت است و انجام این کار آسان نیست. فعالیت آژانسهای رحم جایگزین تجاری در این کشورها قانونی نیست. اینها دلایلی است که باعث می‌شود والدین قصد رفتن به کشورهای دیگری داشته باشند و شانس خود برای گسترش خانواده و داشتن فرزند را امتحان کنند. اما چالشهای دیگری مانند قوانین مهاجرت و قوانین بین المللی با قرارداد رحم اجاره ای در خارج از کشور وجود دارد.
پیچیدگیهای قرارداد بین المللی رحم اجاره ای
جدای از مسائل اخلاقی و قانونی، قرارداد بین المللی رحم جایگزین پیچیدگیهای زیادی دارد که باید بررسی شوند. حقوق بین‌الملل خصوصی و حقوق اساسی که در زندگی انسان‌ها حیاتی تلقی می‌شوند، بخشی از این موضوعات هستند. این مسائل شامل تعیین نسب، حق فرزند، ملیت کودک، حق زندگی خانوادگی، تجارت بدن انسان و کالایی شدن کودک است.
برای اکثر مردم اطلاع یافتن از قوانین حقوقی و سیستم پزشکی در کشورهای دیگر کار آسانی نیست. بنابراین باید از متخصصان مشورت گرفت. در حالی که رحم جایگزین تجاری در برخی کشورها قانونی است، اما این کشورها معمولا چارچوبهای قانونی و نظارتی ضعیفی دارند. بنابراین، ممکن است برای والدین مورد نظر گیج کننده باشد. شما به عنوان والدین مورد نظر باید توجه داشته باشید که مسئولیت هرگونه هزینه، حتی هزینه درمانهای غیرمنتظره پزشکی مانند زایمان زودرس یا سایر مشکلات مرتبط با مادر جایگزین بر عهده شماست.
هر کشوری قوانین خاصی در مورد خروج از آن کشور دارد. بنابراین قبل از انتخاب کشور هدف با برخی از کارشناسان در مورد کشورهای قانونی برای رحم جایگزین صحبت کنید تا در هنگام خروج از کشور و انتقال کودک دچار مشکل نشوید. علاوه بر این، مسائل دیگری نیز وجود دارند. این احتمال وجود دارد که در برخی از کشورها استثمار و قاچاق زنان برای رحم جایگزین انجام شود و این اعمال غیرقانونی هستند. علاوه بر این، ممکن است حقوق کودکانی که از طریق رحم اجاره ای متولد می‌شوند رعایت نشود. به عنوان مثال، در برخی کشورها این کودکان گذرنامه یا مدارک سفر دریافت نمیکنند، در نتیجه نمیتوانند به کشور خود بروند. یا ملیت آنها به درستی ثبت نشده و میتواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. والدین باید اطمینان حاصل کنند که کشور هدف از قوانین و الزامات پیروی میکند. این موارد شامل الزامات ورود و خروج و مقررات داخلی مربوط به روشهای رحم جایگزین است.
برخی از اطلاعات مورد نیاز والدین
برخی از والدین مورد نظر با شنیدن قوانین و مقررات سردرگم می‌شوند و نمیدانند که برای امضای قرارداد چه کاری باید انجام دهند. در این قسمت میخواهیم مواردی را برای راهنمایی آنها ذکر کنیم. والدین مورد نظر باید با دقت به قوانین کشور هدف نگاه کنند و این سوالات را پاسخ دهند:
آیا رحم جایگزین در آن کشور قانونی است؟ اگر قانونی است، آیا افراد خارجی اجازه دارند این فرآیند را در آنجا انجام دهند؟ چه شرایطی وجود دارد و چه کسانی می‌توانند قرارداد رحم جایگزین را امضا کنند؟ قابل اجرا بودن قرارداد رحم جایگزین سوال دیگری است. والد قانونی کیست و ملیت نوزاد چگونه تعیین می‌شود؟ هزینه فرآیند در این کشور چقدر است؟ آیا این کشور مسئول اسناد سفر نوزاد است؟
والدین قانونی چه کسانی هستند؟
هنگامی که رحم جایگزین در کشورهایی انجام می‌شود که این روش قانونی است، معمولا گواهی تولد به نام والدین مورد نظر، به عنوان والدین قانونی و بیولوژیکی صادر می‌شود. اما برخی فعالیتهای دیگر را نیز باید در نظر گرفت. به عنوان مثال، ممکن است کشور والدین، فرزند را نپذیرد و اسناد و شواهدی برای این امر نیاز داشته باشد.
طبق قانون، مادر نوزاد کسی است که زایمان میکند، بدون توجه به اینکه مادر ژنتیکی چه کسی باشد. بنابراین در قرارداد رحم جایگزین باید ذکر شود که مادر بیولوژیک کیست و گواهی نوزاد به نام مادر صادر شده و نامی از مادر جایگزین نباشد.
بر اساس قوانین کشورها، پدر فرزند، شوهر کسی است که فرزندی به دنیا میآورد. اگر مادر جایگزین متاهل باشد، شوهرش پدر فرزند در نظر گرفته می‌شود و اگر ازدواج نکرده باشد، پدر ژنتیکی نقش مهمی دارد. تا زمانی که نام پدر در توافق نامه رحم جایگزین باشد مشکلی در این مورد وجود ندارد.
چه کسانی می‌توانند از طریق رحم اجاره‌ای صاحب فرزند شوند؟
انجام رحم جایگزین در کشورهای دیگر مشکلات و مسائل زیادی دارد. سوالاتی وجود دارد که قبل از انجام این روش باید به آنها پاسخ داده شود. برخی از این سوالات عبارتند از:
چه کسی مادر جایگزین خواهد بود؟ آیا رحم اجاره‌ای توسط افراد مجرد یا همجنسگرایان در کشور هدف مورد تایید است؟ آیا تنها برای افراد متاهل انجام می‌شود؟ پدر و مادر مجرد چطور؟ آیا کشور هدف، ارتباط ژنتیکی کودک و والدین را تایید میکند؟ آیا سن والدین مورد نظر برای انجام این روش اهمیت دارد؟ آیا والدین مورد نظر بدون تایید پزشکی که نشان میدهد نابارور هستند، می‌توانند رحم اجاره ای را انجام دهند؟ اگر والدین فرزند دیگری داشته باشند باز هم می‌توانند رحم اجاره ای را انجام دهند؟ قرار است والدین مورد نظر چند بار به کشور هدف، سفر کنند؟ در مورد اقامت والدین مورد نظر در کشور هدف برنامهای وجود دارد؟ آیا همراه داشتن سوابق کیفری والدین مورد نظر ضروری است؟
جدای از این سوالات، فرآیند رحم جایگزین به والدین مورد نظر محدود نمی شود، فرآیند انتخاب مادر جایگزین نیز حیاتی است. حتی برای پرداختها نیز قوانین زیادی وجود دارد. در برخی کشورها پرداخت پول برای این کار غیرقانونی تلقی می شود.
چگونه کودک را بعد از تولد به کشور خود وارد کنید؟
اگر میخواهید فرزندی را که از طریق رحم اجاره‌ای متولد شده است به کشور خود بیاورید، باید بدانید که باید از قوانین خاصی پیروی کنید. هر کشوری قوانین خاص خود را در مورد نوزادان دارد. شما باید مدارکی داشته باشید که نشان دهد کودک شماست و دزدیده نشده است. ممکن است مسؤولان بخواهند برخی از فرآیندها را بررسی کرده و سوالاتی بپرسند. تعداد زیادی از مردم نوزادان را از کشورهای دیگر به ویژه کشورهای در حال توسعه خریداری میکنند. دولت باید مطمئن باشد که کودک شما یکی از آنها نیست. بنابراین کنکاش در این زمینه طبیعی است. در برخی کشورها، والدین باید برای پاسخ به برخی سوالات به دادگاه مراجعه کنند. به دلیل این فرآیندها، امضای قرارداد جامع رحم جایگزین ضروری است.
قرارداد رحم اجاره‌ای برای پرداخت هزینه
هزینه ها رحم جایگزین از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. به طور کلی، پرداخت ممکن است شامل هزینه ها جانشین، هزینه ها پزشکی، انتقال تخمک، IVF، اهدای تخمک و امور حقوقی باشد. اغلب برای تسهیل قرارداد رحم اجاره‌ای در کشور دیگر مبلغ زیادی را دریافت می‌شود. والدینی که قصد ورود به این راه را دارند باید تمام هزینه ها را در نظر بگیرند. این هزینه ها باید در یک قرارداد بین المللی رحم جایگزین ذکر شود و اغلب ممکن است هزینه ها سرسام آور باشند.
در این مقاله هزینه ها به چند دسته تقسیم شده‌اند. در نظر داشته باشید که همه این هزینه ها لزوما مورد نیاز نیستند، اما بهتر است در مورد آنها آگاه باشید. والدین مورد نظر باید اطمینان حاصل کنند که می‌توانند این هزینه ها، از جمله هزینه ها غیرمنتظره را پوشش دهند.
مشاوره حقوقی
با توجه به اینکه انجام رحم جایگزین تا حد زیادی پیچیده است، بسیار توصیه می‌شود که والدین مورد نظر یک مشاور حقوقی داشته باشند و از تمام معایب و مزایای این فرآیند آگاه باشند. علاوه بر این، مشاوره حقوقی می تواند به آنها کمک کند تا در مواقعی که ضروری نیست هزینه زیادی پرداخت نکنند.
هزینه ها مادر جایگزین
بدیهی است که برای حمل فرزند در رحم اجاره‌ای تجاری به مادر جایگزین حقوق پرداخت می‌شود و البته این مورد با هزینه ها پزشکی و هزینه زایمان متفاوت است. هزینه پرداختی برای مادر جایگزین ممکن است متفاوت باشد. بنابراین والدین مورد نظر باید به دنبال کشوری با کمترین هزینه در این زمینه باشند.
اهدای تخمک و اسپرم
برخی از والدین مورد نظر نیاز به اهدای اسپرم یا تخمک دارند و هزینه این فرآیند بسیار بالا خواهد بود زیرا این روشها باید به صورت حرفهای انجام شوند.
هزینه ها درمانی
انجام فرآیند باروری در کلینیک باروری یک نیاز ضروری برای رحم جایگزین بوده و مستلزم هزینه است. اگر نیاز باشد این فرایندها چندین بار تکرار شوند هزینه ها به شدت افزایش مییابد. علاوه بر این، سایر هزینه ها پزشکی مانند، هزینه ها مربوط به مراقبتهای قبل از زایمان، هزینه بیمارستان برای زایمان و سایر هزینه ها مربوط به نوزاد یا مشکلات غیرمنتظره در دوران بارداری وجود دارند. در برخی موارد مانند زایمان زودرس یا مشکلات پزشکی، پس از تولد کودک مراقبتهای پزشکی نیز مورد نیاز است.
بیمه
بیمه رحم جایگزین یکی دیگر از موضوعات مرتبط با این فرایند است. والدین مورد نظر باید بدانند که انجام رحم اجاره‌ای در کشور دیگری تحت پوشش شرکتهای بیمه نخواهد بود. البته میتوان در هنگام تولد برای مادر جایگزین و نوزاد بیمه درمانی تهیه کرد.
ویزا و اقامت
اگرچه انجام رحم جایگزین در کشورهای دیگر مزایای زیادی دارد، اما مشکلاتی نیز ممکن است ایجاد شود. به عنوان مثال، برای انجام IVF یا سایر فرآیندها، لازم است سفرهای زیادی به کشور مقصد انجام شود. بنابراین داشتن ویزا و اقامت بسیار مهم هستند و باید مورد توجه والدین قرار گیرند. اگر در این فرایند با آژانس رحم اجاره‌ای کار می‌کنید، می‌توانند شما را راهنمایی کنند. همچنین این موارد را نیز میتوان به قرارداد رحم جایگزین اضافه کرد.
ملیت کودک
این فرآیند کمی دشوار است و از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. والدین مورد نظر باید قبل از تولد نوزاد در مورد آن فکر کنند. اینکه کودک در هنگام تولد چه ملیتی داشته باشد اهمیت زیادی دارد چرا که روادید و ویزا و پاسپورت کودک با همین ملیت صادر می‌شود. مهم است که از پیش مدارک مورد نیاز این امر آماده شده باشد تا برای خروج از کشور و ورود به کشور خود مشکلی ایجاد نشود.
چالشهای بعد از زایمان
هیچ کس نمیتواند این واقعیت را انکار کند که مادر جایگزین ممکن است نظر خود را در مورد تحویل دادن نوزاد به والدین مورد نظر تغییر دهد، چراکه ممکن است در دوران بارداری به کودک وابسته شده باشد. این موضوع میتواند کل فرآیند را خراب کند و باید از قبل در مورد آن فکر شده باشد. از طریق قرارداد رحم جایگزین، این مشکل با دقت برطرف خواهد شد. تعداد کمی از مادران جایگزین ممکن است بخواهند مقاومت کنند، اما اکثریت آنها میدانند که نمیتوانند چنین کارهایی را انجام دهند و باید کودک را به والدین تحویل دهند.
استفاده از آژانس
از آنجایی که این روش پیچیده و زمانبر است، اقدام عاقلانه این است که با همکاری با یک آژانس رحم جایگزین، یک قرارداد بین المللی رحم جایگزین نوشته شود. به همین دلیل است که بسیاری از والدین علاقهمند به انجام این فرآیند با همکاری آژانسها هستند. قبل از آن، والدین باید به دنبال نمایندگیهای قانونی در این زمینه باشند، در غیر این صورت ممکن است در نهایت با یک شرکت بی تجربه کار کنند و درگیر اعمال غیرقانونی شوند. عملکرد و خدمات در آژانسها متفاوت است و والدین باید با جستجو زیاد آژانسی که خدمات بهتری دارد را شناسایی کنند. والدین مورد نظر همچنین می‌توانند با والدین دیگری که قبلا این فرآیند را طی کرده‌اند صحبت کنند و نظرات افراد دیگر درباره انجام این روش را مطالعه کنند.
سوالات زیادی وجود دارد که والدین مورد نظر باید بپرسند و آژانسها باید پاسخهای خوبی ارائه دهند. این سوالات عبارتند از:
هزینه کل فرایند چقدر می شود؟ چه مقدار هزینه باید جداگانه پرداخت شود؟ هزینه ثابت چیست؟ در صورت نیاز به اهدای تخمک یا اسپرم چه مبلغی باید پرداخت شود؟ هزینه مادر جایگزین چقدر است؟ چه نوع توافقی برای یک مادر جایگزین وجود دارد؟ اگر بارداری خوب پیش نرود والدین مورد نظر چه کاری می توانند انجام دهند؟ قانون سقط جنین چگونه است؟ آیا آژانس در صورت نیاز اهدا کننده تخمک یا اسپرم دارد؟ والدین می‌توانند جنین منجمد خود را به کشور مورد نظر منتقل کنند؟ درصد موفقیت کلینیک چقدر است؟ در مورد روند انتخاب مادر جایگزین چه فاکتورهایی بررسی شده‌اند؟
قرارداد رحم اجاره ای در ایران
ایران یکی از کشورهای پیشرو در زمینه رحم اجاره ای (Surrogacy in Iran) است و هر ساله افراد زیادی از کشورهای مختلف به منظور انجام رحم جایگزین به ایران میآیند. شرکت طب مد توریسم یکی از شرکتهایی است که سال هاست در این زمینه فعالیت میکند. این شرکت برای والدین مورد نظر و مادران جایگزین تمهیدات کاملا قانونی رحم جایگزین را فراهم میکند. تمام موارد مورد نیاز به طور کامل در قرارداد گنجانده شده است تا از بروز هرگونه مشکل احتمالی جلوگیری شود. والدین مورد نظر از همه کشورها پذیرفته می‌شوند و افراد از سراسر جهان می‌توانند برای رحم اجاره ای به ایران مراجعه کنند و هیچ محدودیتی وجود ندارد. لازم به ذکر است که طبق قوانین ایران فقط افراد متاهل پذیرش می‌شوند و امکان ارائه خدمات به سایر اقشار مانند والدین مجرد وجود ندارد.
قرارداد رحم اجاره ای در طب مد توریسم
خبر خوب این است که این فرایند در ایران زمانبر نیست. والدین مورد نظر برای IVF و اهدای تخمک تنها باید 21 روز در ایران بمانند و در صورت عدم نیاز به هیچ یک از این اقدامات، تنها کمتر از 7 روز در ایران اقامت خواهند داشت. والدین می‌توانند پس از تولد نوزاد به ایران بازگردند و نوزاد را تحویل بگیرند. بعد از تولد نوزاد در ایران، گواهی تولد به نام والدین بیولوژیکی صادر می‌شود و نامی از مادر جایگزین در اسناد و مدارک کودک وجود نخواهد داشت. لازم به ذکر است تمامی این اقدامات در کمتر از یک هفته انجام می‌شود. ملیت نوزاد همانند والدین ژنتیکی خواهد بود. صدور ویزا و گذرنامه برای نوزاد بستگی به کشور مقصد دارد و در صورت همکاری آنها، پاسپورت کودک در کمترین زمان ممکن تهیه می‌شود. پس از آن والدین می‌توانند کودک را به کشور خود منتقل کنند.
در ارتباط با شرایط پرداخت نیز لازم به ذکر است که 50 درصد هزینه قبل از رحم اجاره‌ای دریافت می‌شود و مابقی هزینه باید بعد از تولد نوزاد پرداخت شود. تمامی موارد لازم از جمله اینکه در صورت عدم موفقیت بارداری و نیاز به سقط جنین چه باید کرد نیز در قرارداد رحم اجاره‌ای ذکر شده است.
همکاران ما در شرکت طب مد توریسم آماده پاسخگویی به تمامی سوالات والدین هستند و در صورت نیاز به راهنمایی آنها را راهنمایی میکنند تا بهترین تصمیم را بگیرند. با توجه به اینکه رحم جایگزین آنقدرها آسان نیست، والدین مورد نظر باید هنگام انجام این فرآیند از حمایت عاطفی برخوردار باشند. ما سعی میکنیم از والدین حمایت کنیم تا به آرزوی خود برسند.
