علل و روش های پیشگیری از عفونت پس از انجام عمل پیوند کلیه

علل و روش های پیشگیری از عفونت پس از پیوند کلیه

برای بیماران کلیوی، عمل پیوند کلیه انتهای راه درمان نخواهد بود و عوامل بسیاری وجود دارند که می توانند بر میزان موفقیت و یا عدم موفقیت این عمل تاثیر بگذارند.

این بیماران، بایستی پس از عمل نیز به طور مرتب تحت نظارت پزشک معالج خود قرار بگیرند، داروهای تجویزی مخصوصی را مصرف کنند، آزمایشات مرتبط را انجام دهند و از یک رژیم و سبک زندگی سالم پیروی نمایند.

با این وجود، همچنان این عمل می تواند خطرات و ریسک هایی را با خود به همراه داشته باشد. در مقاله ی “مزایا و معایب عمل پیوند کلیه چیست”  به طور کامل به خطرات احتمالی این عمل پرداخته شده است.

اما، از مهم ترین مشکلاتی که گیرنده ی کلیه ی اهدایی پس از عمل پیوند کلیه می تواند با آن مواجه شود این است که بدن عضو جدید را رد کند.

برای مقابله با این مسئله، گیرندگان کلیه بایستی تا مدت زیادی با داروهای مرتبط با سرکوب سیستم ایمنی تحت درمان قرار بگیرند.

اما آیا درمانی که سیستم ایمنی بدن بیمار را ضعیف و یا سرکوب نماید، با خود خطراتی را به همراه خواهد داشت؟

آیا عوارض مصرف داروهای سرکوب سیستم ایمنی پس از عمل پیوند کلیه، قابل کنترل می باشد؟

در این مقاله با ما همراه باشید تا درباره ی این مسئله بیشتر بدانید.

سرکوب سیستم ایمنی، راهی برای جلوگیری از رد عضو پیوندی

پس از انجام عمل پیوند کلیه، سیستم ایمنی بدن گیرنده، ممکن است کلیه ی پیوندی را به عنوان عاملی خارجی شناسایی نماید، بنابراین از پذیرش آن خودداری و به آن حمله می کند.

رد پیوند کلیه به دو صورت ممکن است به وقوع بپیوند:

• رد حاد (Acute Rejection) که معمولا در سال اول پس از پیوند اتفاق می افتد و قابل درمان است.
• رد مزمن (Chronic Rejection) که به طور آهسته و در طول مدت زمانی طولانی به وقوع می افتد و اگر شناسایی نشود، درمان آن به سختی ممکن خواهد بود.

به منظور جلوگیری ازین رویداد، فرد گیرنده ی کلیه به تجویز پزشک معالج خود، از داروهای سرکوب سیستم ایمنی (immunosuppressant) استفاده خواهد کرد. این داروها، واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن در قبال عوامل خارجی را تغییر می دهد و آن را سرکوب می نماید. بنابراین، بدن، عضو جدید پیوندی را رد نخواهد کرد. مدت زمان، نحوه و دوز مصرف این داروها توسط پزشک معالج تجویز خواهد شد و مصرف آنها به صورت منظم و طبق برنامه بسیار اهمیت دارد.

با این حال این داروها عوارضی نیز به همراه خواهند داشت. برای مثال می توان از افزایش وزن، فشار خون، احتمال ابتلا به انواع سرطان و در نهایت، ابتلا به برخی از عفونت ها در بدن نام برد.

در این مقاله، به طور مشخص  به این موضوع خواهیم پرداخت که پس از عمل پیوند کلیه، احتمال ابتلا به کدام یک از انواع عفونت ها افزایش خواهد یافت و چگونه می توان آنها را شناسایی و یا از ابتلا به آنها پیشگیری کرد.

 

عفونت های رایج پس از عمل پیوند کلیه

ابتلا به برخی از عفونت ها به خصوص در شش ماه اول پس از انجام عمل پیوند کلیه رایج است. این عفونت ها، از مهم ترین عوامل افزایش احتمال مرگ و میر در گیرندگان کلیه ی اهدایی خواهند بود. با این حال، روش هایی برای پیشگیری وجود خواهد داشت: برای مثال، مصرف داروها یا تزریق واکسن هایی خاص.

از سوی دیگر، بسیاری از این عفونت ها قابل درمان خواهند بود. با این وجود، اگر فرد شرایط زمینه ای نامساعد دیگری –برای مثال دیابت، بیماری ریوی و یا بیماری کلیوی نظیر تومور پلی کیستیک- داشته باشد، درمان کمی پیچیده تر خواهد شد.

اما کدام یک از عفونت ها در این دوران رایج تر خواهد بود؟

• عفونت ادراری (URINARY INFECTION)

یکی از رایج ترین عفونت ها در این بیماران، که از هر سه گیرنده ی کلیه یکی از آنان را درگیر می نماید، عفونت های ادراری می باشد، به خصوص اگر نارسایی کلیوی در درجه ی اول به دلیل رفلاکس نفروپاتي (reflux nephropathy) و یا دیابت بوده باشد. درمان این عفونت معمولا به سادگی و به وسیله ی تجویز آنتی بیوتیک صورت می گیرد، اما اکر موارد تکرار شونده و یا شدیدی رویت شود، نیاز به درمانی طولانی مدت تر و با دوز بالاتری از آنتی بیوتیک ها وجود دارد.

در زنان، احتمال ابتلا به این بیماری بالاتر خواهد بود.

• سرماخوردگی و آنفولانزا

تا مدتی پس از انجام پیوند کلیه –حتی شاید تا یکسال- لازم است که گیرندگان کلیه از افراد مبتلا به سرماخوردگی و یا آنفلوانزا دوری نمایند. اگرچه این نوع عفونت های ویروسی، ساده به حساب می آیند، می توانند برای فردی که به تازگی پیوند کلیه انجام داده است، خطر ساز باشد.

یکی از واکسن هایی که دریافت آن پس از عمل کلیه خطرساز نخواهد بود، واکسن آنفولانزا است که البته شرایط خاصی برای مصرف آن وجود دارد. در آینده بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

• پنومونی یا سینه پهلو یا عفونت ریه (PNEUMONIA)

اگرچه این عفونت، مورد رایجی پس از عمل پیوند کلیه نمی باشد، بسیاری از پزشکان تا شش ماه پس از عمل، داروهایی را به منظور پیشگیری از انواع حاد آن تجویز می نمایند. معمولا تجویز، مصرف روزانه یک عدد قرص کوتریموکسازول خواهد بود. همچنین واکسنی با نام پنوموکوک یا pneumococcus برای جلوگیری از این عفونت وجود دارد که توصیه شده است افرادی که سابقه ی پیوند کلیه دارند، برای یک مرتبه آن را دریافت نمایند.

• سیتومگالوویروس و یا CYTOMEGALOVIRUS (CMV)

این عفونت ویروسی، در حالت معمول و زمانیکه فرد تحت درمان با داروهای سرکوب سیستم ایمنی نباشد، یک عفونت خفیف است که حالتی شبیه آنفولانزا را به همراه دارد. اما در افرادی که پیوند کلیه انجام داده اند، این بیماری قابلیت این را دارد که تبدیل به عفونتی حاد شود. در 8 درصد از دریافت کنندگان کلیه، این بیماری مشاهده شده است و به نسبت رایج می باشد.

از عوامل خطر ساز میتوان به بیمارانی اشاره کرد که همزمان با عمل پیوند کلیه، پیوند پانکراس انجام می دهند، سن و سال بالایی دارند و یا از داروهای سرکوب سیستم ایمنی که تخریب کننده ی سلول های T هستند استفاده می نمایند.

معمولا با آزمایشات خونی که قبل از انجام عمل پیوند از گیرنده و اهداکننده صورت می گیرد، میتوان پی به وجود این بیماری برد. زمانی که این بیماری در فرد اهدا کننده به صورت “خفته” وجود داشته باشد و فرد گیرنده آنتی بادی های لازم را نداشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری وجود خواهد داشت.

معمولا تیم پزشکی پس از انجام عمل پیوند، تا چندین هفته، داروهایی را به منظور پیشگیری تجویز خواهند نمود که شامل قرص والاسیکلوویر (Valaciclovir) می شود.

احتمال ابتلا به این بیماری و مشهود شدن علائم آن، معمولا در 4 تا 6 هفته پس از عمل پیوند بالا خواهد رفت (و یا هر زمانی که بیمار مصرف داروهای پیشگیری کننده را متوقف نماید). علائم شامل بد درد و تب خواهد بود.

در این مرحله، از بیمار به منظور شناسایی ویروس بایستی آزمایش خون گرفته شود. موارد خفیف بیماری با افزایش دوز داروهای پیشگیری کننده قابل درمان است ولی در موارد شدید آن، نیاز به تجویز دارویی به نام ganciclovir خواهد بود.

این بیماری می تواند احتمال رد عضو پیوندی و یا مرگ را بالا ببرد؛ بنابراین بایستی به شدت مورد توجه و پیشگیری قرار بگیرد.

• عفونت EBV و PTLD (ناهنجاري هاي لنفوپروليفراتيو پس از پيوند): Posttransplant Lymphoproliferative Disorders

ویروس Epstein-Barr (EBV) اگرچه شیوع کمتری نسبت به CMV دارد، یکی دیگر از دلایل مهم در افزایش مرگ و میر پس از پیوند است، زیرا با گسترش ناهنجاری های لنفوپرولیفراتیو پس از پیوند (PTLD) در ارتباط است.

این بیماری به عنوان شرایطی تعریف می شود که در  گیرندگان عضو پیوندی، تکثیر لنفوئیدی اتفاق بیفتد. این تکثیر ممکن است در اندام های مختلف، از جمله عضو پیوندی به وجود بیاید. ناهنجاری لنفراپروليفراتيو در كودكان بسيار شايع تر از بزرگسالان بوده و معمولا، با فاصله زماني چند ماه تا چند سال (در بيشتر موارد سه تا هفت ماه) پس از انجام پيوند روي مي دهد، اگرچه احتمال ابتلای آن در بیماران پیوند کلیه کمتر از سایر پیوندها خواهد بود. عمده ی تظاهرات این بیماری در سر و گردن و دهان دریافت کنندگان عضو دیده می شود.

به طور عمده، درمان خاصی برای PTLD وجود ندارد، اما پیشگیری از ابتلا به   CMV یکی از مهمترین راه های جلوگیری از آن است.

توصیه ی عموم دستورالعمل ها این است که بار ویروسی EBV در اولین هفته پس از پیوند، سپس به طور ماهانه برای 3 تا 6 ماه اول و سپس هر سه ماه یکبار تا پایان سال اول کنترل شود. در گروه های پرخطری که درمان حاد برای جلوگیری از رد عضو صورت گرفته است، همچنان این نظارت باید باقی بماند.